De Reusch, Schimmert

De Reus van Schimmert. Zo noemt men de 38 meter hoge watertoren die boven zijn omgeving uittorent en Schimmert (een dorpje met 3.000 inwoners) in de wijde omtrek bekendheid geeft. Het rijksmonument is in 1926 volgens de Amsterdamse school door architect Jos Wielders gebouwd voor het opslaan van water en het regelen van de waterdruk. Nu, honderd jaar later, fungeert de toren als belevings- en educatiecentrum met het thema ‘eten en drinken van zover je kunt kijken’.

De toren is tegenwoordig dé plek voor streekproducten. Er is een restaurant dat kookt met seizoensproducten uit de regio, er zijn streekproducten te koop, er worden streekbiertjes gebrouwen en er worden oesterzwammen gekweekt op het koffiedik van lokale horecagelegenheden. Leuk detail: de Reusch is ook een Euregionaal uitzichtpunt. Vanaf de top kijk je bij helder weer tot 60 kilometer verderop. Daarom zijn in de toren de streekproducten – onder meer bier, wijn, frisdrank, Limburgse vlaai, kaas en vlees - te vinden die worden verbouwd en gemaakt in een straal van 60 kilometer rond de toren.
Van boven naar beneden herbergt de Reusch: een uitkijkcentrum waar je middels een app voor je mobiele telefoon producenten uit de omgeving leert kennen; een smaaktheater met een 4D-film over voedsel uit de streek; een brouwerij die frisdranken en biertjes maakt; een oesterzwamkweker; een taartenbakker; een slager en een stroopmaker. Een verdieping lager is het restaurant met tapasgerechten en een gelegenheid om groepen te ontvangen, voor bijvoorbeeld een proeverij of zelfs trouwerij. Op de begane grond zijn de receptie en de winkel met streekproducten.
Nico Eurelings kocht de Reusch in 2015 van Waterleiding Maatschappij Limburg. Op 30 juni 2021 – op dezelfde datum als dat de toren in 1927 werd opgeleverd - opende hij de deuren van het monument voor publiek en proefden gasten letterlijk en figuurlijk van het culinaire concept. ‘Inmiddels komen maandelijks gemiddeld 4 tot 4,5 duizend gasten in de toren. Wat we hen willen bieden is: bewust worden, beleven en bestellen. Daarvoor zijn de tapasbar, de winkel en de kerstpakkettenleverancier, die allemaal met de streekproducten werken. De toren is de aanjager die streekproducten naar een hoger plan moet brengen’, zegt Eurelings. ‘Je kunt je in levensbehoefte voorzien vanuit de streek en zo het milieu ontlasten. Dat is dus heel wat anders dan de gemiddeld 30.000 voedselkilometers die worden afgelegd voor een maaltijd’, vertelt de eigenaar.

Zijn bevlogenheid en commercieel inzicht zijn bijzonder, vindt accountmanager Remco Vos van Nationaal Restauratiefonds. ‘Hij ziet commerciële kansen waarmee hij het monument bestaansrecht geeft.’

Succesfactoren en aandachtspunten

Kennis

Eurelings beaamt dat zijn kennis heeft geholpen om überhaupt aan het project te durven beginnen en vervolgens de klus ook daadwerkelijk te klaren. ‘Ik heb als ondernemer in nieuwe energieoplossingen veel technische kennis en ik weet waar ik mee bezig ben. Als je hier blanco in gaat en je moet maar geloven wat adviseurs zeggen… ‘forget it’. Bovendien heb ik veel zelf gedaan. Samen met mijn zoons hebben we onder andere dagenlang stucwerk staan verwijderen, diverse water toe- en afvoerbuizen weg staan halen en het terras op het uitkijkpunt vernieuwd.’

Iba

‘Om zo’n project mogelijk te maken, zijn twee dingen nodig’, vertelt de eigenaar. ‘Allereerst iemand met een dwaas idee in zijn kop. Dat ben ik’, zegt hij lachend. ‘Ten tweede heb je vergunningen nodig. De functie horeca zat niet op het gebouw. En die van retail evenmin. Om die vergunningen te krijgen was dus medewerking van de gemeente en de provincie nodig. Ik had op dat gebied één groot voordeel: de Reusch was aangewezen als IBA-project (Internationale Bau Ausstellung). IBA Parkstad is een initiatief van provincie Limburg en negen Parkstad-gemeenten, waaronder Beekdaelen, waar Schimmert toe behoort. Zodoende voelde de gemeente ook de behoefte om dit concept rond te krijgen.’

Restauratiesubsidie

‘De schil van het gebouw was slecht’, blikt Eurelings terug. ‘De vliegen kwamen door de kieren naar binnen en bij regen kwam de nattigheid zo door de muren heen. Bovendien zaten er kunststof kozijnen in en dat vind ik absoluut niet passen bij een monument. Ik wilde dus de gevel coaten en de kunststof kozijnen vervangen door houten. Maar toen Monumentenwacht langskwam, gaven ze aan dat de Reusch geen restauratiesubsidie kreeg. Toen ik een gedeputeerde op bezoek kreeg in de toren, heb ik het nog eens aangekaart. Die begreep wat ik wilde met het monument. Daarom kwam er alsnog een restauratiesubsidie vanuit provincie en gemeente. Ik heb 45 procent van de restauratie met eigen geld bekostigd en 55 procent met de subsidie.’

Bouwlift

‘Een toren van 38 meter hoog restaureren is een uitdaging. Hoe krijg je materialen boven, hoe verplaatsen bouwmedewerkers zich? Ga zo maar door. Wij besloten een bouwlift te plaatsen. Alleen, dat leek simpeler dan het was. Allereerst liepen er op de plek waar de lift moest komen allerlei waterleidingen. Die moesten we weghalen. Toen we vervolgens de grond begonnen weg te graven, bleek er een verdeler van 2,5 bij 2,5 bij 1 meter te liggen. Die moest ook weg. Wat ik ermee wil zeggen: je denkt, ik graaf even een gat en vervolgens ben je dagen bezig om oude materialen, die nu helemaal geen functie meer hebben, weg te krijgen.’

Het voordeel van de bouwlift was dat we daarna ruim baan hadden voor de definitieve lift. Die is gemaakt van roestvrij staal en glas. Wie in de lift van verdieping naar verdieping gaat, staat dus in een moderne ruimte en ziet de historische elementen van de toren voorbijkomen.’

Financiering

Om de oude toren om te toveren tot een culinair belevingscentrum was een investering nodig. Een duurzaam streekconcept zou zichzelf niet zijn als voor de financiering niet werd samengewerkt met de directe omgeving. ‘Voor de realisatie van de brouwerij is crowdfunding toegepast’, vertelt Eurelings. ‘Tachtig mensen hebben geïnvesteerd. Het is wel een vrij dure manier van financieren, want de eigenaar van de brouwerij draagt af aan het crowdfundingplatform én de mensen die investeren krijgen een rendement. Het kost al met al zo’n 6 tot 8 procent’, rekent hij voor.
‘De financiering van het Nationaal Restauratiefonds is gunstiger’, gaat hij verder. ‘Voor de restauratie kreeg ik een Restauratiefonds-hypotheek. Zo’n lening heeft met haar lage rentepercentage en lange looptijd zulke goede voorwaarden; daar kan een reguliere bank niet tegenop. Daarnaast zijn vanuit het Restauratiefonds de Duurzame Monumentenplus-Lening voor de verduurzaming en de Monumenten-hypotheek voor de herbestemming verstrekt’, zegt Eurelings.

‘Ten slotte waren er nog subsidies. Die van IBA Parkstad en een gemeentelijke subsidie voor parkeren en een leadersubsidie voor de beleving in het smaaktheater.’
Eurelings bracht veertig procent van de financiering zelf in, twintig procent kwam van subsidies en de laatste veertig procent werd als lening verstrekt door het Restauratiefonds. ‘Het is ‘een flinke hap’ die wij hebben gefinancierd’, zegt Vos. ‘Bij een reguliere bank was dat niet gelukt. Maar ‘de vent in de tent’ was in dit project voor ons de doorslaggevende factor.’

Eurelings is blij met de financiële hulp. ‘Mede dankzij het Restauratiefonds heb ik het concept kunnen realiseren. En dat maakt het mogelijk om de toren nog jaren te behouden. De toren heeft een maatschappelijke waarde, voor het dorp en voor de wijde omgeving. Het is een ijkpunt voor de regio en tegenwoordig dragen we ook nog eens bij aan bewustwording op het gebied van verantwoorde voeding.’

Duurzaamheid

De winnaar van de Groene Sleutel 2022 en daarmee is De Reusch het meest duurzame monument van Nederland. Om ook de exploitatie van de toren op de lange termijn behapbaar te maken, zijn verschillende duurzaamheidsmaatregelen getroffen. Die beperken de milieubelasting en de energiekosten.

‘Voor mij is duurzaamheid ook: gebruik de materialen die je hebt. Wat ik kon hergebruiken heb ik dus hergebruikt. De waterleidingen bijvoorbeeld, zijn ingezet voor de mechanische ventilatie. En voor de bestrating heb ik geen nieuwe stenen gekocht, maar gewoon de stenen omgedraaid’, vertelt Eurelings.

‘Daarnaast heb je natuurlijk in ieder gebouw te maken met energie. De toren is van het gas af, net als de bijbehorende beheerderswoning waar ik zelf woon. Alles is elektrisch. 1.000 vierkante meter vloerverwarming, 4 warmtepompen en voor 130.000 kilowattuur zonnepanelen op de loodsen aan de overkant van de straat. Ook in de verschillende culinaire gelegenheden gaan we bewust om met grondstoffen en energie. De porties worden zo geserveerd dat iedereen ze op kan, om te voorkomen dat we voedsel moeten weggooien. Is het niet genoeg, dan bestellen gasten gratis bij. En de brouwerij werkt met een warmteterugwinsysteem.’

De ondernemer is tevreden over de verduurzaming van zijn Reusch. ‘Voor de omgeving is het belangrijk dat het gebouw duurzaam is. Denk aan Valkenburg dat in de zomer van 2021 onder water stond. Wat dat kost - emotioneel en financieel - staat in geen verhouding tot de kosten die men had gemaakt om op tijd te verduurzamen. Bovendien maakt duurzaamheid je onafhankelijk van andere landen en van Groningen. Ik ben blij dat de Reusch klaar is voor de toekomst.’

Contact en links

De Reusch
De Bockhofweg 1
6333 AZ Schimmert
Telefoon: 045 404 21 10

Website: www.dereusch.nl
Instagram: dereusch
Facebook.com: dereusch
LinkedIn: dereusch

Tekst: Mirjam van Huet, MCM tekst
Fotograaf: Bas Gijselhart | BASEPHOTOGRAPHY