Fort de Batterijen, Nieuwegein

Stukken land onder water laten lopen om zo de vijand tegen te houden. Dat is de gedachte achter het concept dat stamt uit de 16e eeuw. Koning Willem I besloot in 1815 tot de aanleg van dit enorme verdedigingswerk, de Hollandse Waterlinie, bestaand uit wallen, sluizen, forten en batterijen. Sluizen, nodig voor de inundatie, werden beschermd door forten en batterijen. Door de uitvinding van nieuw geschut was voortdurend aanpassing van de verdedigingswerken noodzakelijk. Een van die nieuwere verdedigingswerken is Fort de Batterijen bij Nieuwegein. Dit fort is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die rond 1870 werd aangelegd. De Waterlinie deed dienst tot 1940, daarna raakten grote delen van de verdedigingswerken in verval. Fort de Batterijen werd nog lang gebruikt als opslaglocatie van Rijkswaterstaat. In 2015 werd het Fort te koop aangeboden.

Volop in bedrijf

Martijn Geerdes en Mark Bliekendaal runnen samen evenementenbureau ID310 en ze waren al lange tijd op zoek naar een locatie, die beter zou passen bij waar ze met hun werk voor staan en die onderdak zou kunnen bieden aan uitbreiding van hun aanbod. Bij de eerste bezichtiging van het fort zagen ze meteen de mogelijkheden, al was het geheel behoorlijk aangetast.

Martijn en Mark maakten een compleet herbestemmingsplan en dienden dat in bij de zogenaamde enveloppecommissie. Hun plan werd beoordeeld als het beste, dus aan ID310 werd de koop gegund. Het doel was om er kantoor te gaan houden met hun evenementenbureau, maar ook om er een congres- en vergaderlocatie te realiseren. Na een lang vergunningentraject kon in 2016 begonnen worden met de werkzaamheden op het terrein. Mark en Martijn traden zelf op als hoofdaannemer, het was hun taak om alle betrokken expertises met elkaar te verbinden. Het ging niet alleen om werk aan de panden, maar ook aan het landschap, want ook de aarden wallen op het terrein behoren tot het rijksmonument. Van landschapsarchitect tot schilder en timmerman: er kwamen bij de herbestemming van het fort heel wat disciplines in actie.

Nu, vier jaar later, is Fort de Batterijen volop in bedrijf. De artillerieloods is als evenementenlocatie beschikbaar voor bijeenkomsten van 150 tot 200 personen. Daarnaast is er nog een vijftal kleinere ruimtes. In het wachthuis, met vijf gewelven, zijn drie zaaltjes en in de artillerieloods ook nog twee.

Financiering

Martijn en Mark hadden binnen hun bedrijf geld opzij gelegd om een nieuwe locatie te kunnen aankopen. Toen die financiën tijdens de uitvoering van de herbestemming van het Fort ontoereikend bleken, kregen ze via de provincie Utrecht de tip om eens te gaan praten met het Nationaal Restauratiefonds. Hier konden ze een aanvullende financiering regelen, tegen lage rente.

Duurzaamheid

Duurzaamheid was een uitdaging. De focus lag wat Martijn en Mark betreft op de kwaliteit van het monument. Dat betekende bijvoorbeeld dat voorrang verleend werd aan het behoud van de roeden, waardoor het isoleren van de ramen niet mogelijk was. In de forten is er wel op gelet om de energievoorziening zo efficiënt mogelijk aan te leggen. Om de wanden te ontzien, zijn alle leidingen voor gas en elektra in de vloer geplaatst. In de nieuwbouw, waar ID310 kantoor houdt, is gezorgd voor warmteterugwinning en er liggen zonnepanelen op het dak.

Succesfactoren en aandachtspunten

• Ga geleidelijk aan open 
  Al snel na het begin van de werkzaamheden, ging het fort open voor bijeenkomsten met kleine groepen. Zo leerden Martijn en Mark de wensen van de klant kennen en die konden ze vervolgens vertalen in de rest van hun plannen, die nog gerealiseerd moesten worden. Bovendien kwam er zo alvast geld in het laatje.
• Zorg voor goede afstemming met overheden
  Een afspraak met de ene ambtenaar is nog niet meteen een afspraak met de hele gemeente, zo ontdekten de initiatiefnemers.
• Goedkoop is vaak duurkoop
  Dat lijkt een open deur, maar bleek ook bij de herbestemming van het fort op te gaan. Werk door de goedkoopste moest overgedaan worden door een duurdere aannemer met meer vakkennis.
• Zoek de juiste adviseurs zonder belangen 
  Martijn en Mark hebben goede adviseurs gevonden via de gemeente en via de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
• Verzamel een leuk team om je heen 
  Zorg dat je werkt met leuke mensen waar je energie van krijgt, dan blijft het vol te houden. Herbestemmen van zo’n omvangrijk complex is een zaak van lange adem.

Contact en links

www.fortdebatterijen.nl