Adres

Stationsplein 45 3013 AK Rotterdam Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2005
Oude functie
Kantoor
Nieuwe functie
Kantoor

Toen het centrum van Rotterdam in 1953 nog een grotendeels kale vlakte was, stond het Groot Handelsgebouw er al. Een onwaarschijnlijk groot gebouw voor die tijd, een trots baken van de naoorlogse wederopbouw. In loop van de jaren verandert het karakter van het gebouw, met name in de laatste decennia van de vorige eeuw. De groothandel vertrekt naar bedrijventerreinen aan de rand van de stad en de dienstverlenende sector groeit gestaag. Het gebouw vraagt om structurele ingrepen om het geschikt te maken voor toekomstig gebruik van kantoorruimten. Die opdracht heeft bureau Van Stigt in de periode 2002-2005 gerealiseerd door de aanwezige kwaliteiten die het gebouw al in zich had weer zichtbaar te maken, in combinatie met alle hoogwaardige technische kwaliteiten waar dit bedrijfsverzamelgebouw voor de toekomst aan moet voldoen. In 2009 kreeg het Groothandelsgebouw als eerste monument een groen A-label toegekend.

Opgave

In loop van de jaren verandert het karakter van het gebouw, met name in de laatste decennia van de vorige eeuw. De groothandel vertrekt naar bedrijventerreinen aan de rand van de stad en de dienstverlenende sector groeit gestaag. Dat vraagt om ingrijpende aanpassingen aan het gebouw. Door interne verbouwinkjes is de eenheid van het gebouw geleidelijk aan steeds verder verbrokkeld. Langzamerhand wordt duidelijk dat structurele ingrepen noodzakelijk zijn om het grootschalige gebouw in te richten voor moderne kantoren.
In de loop van de jaren ’90 worden de problemen zo nijpend dat een verbouwing noodzakelijk lijkt. Twee bureaus zijn gevraagd onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor restauratie. Beide onderzoeken gaven aan dat er circa 120 miljoen gulden nodig was om het gebouw te kunnen herstellen. Slechts 30 miljoen gulden was beschikbaar, dus werd uiteindelijk niks gedaan.
Pas toen de heer drs. Th. G. der Kinderen van 2000 tot 2002 interim-directeur was van het GHG werd er naar een oplossing gekeken. Hij nodigde Van Stigt uit om met fundamentele oplossingen te komen.

Aanpak

Het ingewikkelde van dit proces was dat de revitalisatie moest plaatsvinden in een doorfunctionerend gebouw. Ongeveer 2000 bezoekers en 4000 mensen kwamen dagelijks naar hun werk, terwijl de bouwvakkers ook hun werk moesten doen. Van de architect werd niet alleen een sterk staaltje van logistiek denken gevraagd, maar ook een strategie te ontwikkelen en in te voeren om dit gebouw op alle fronten weer goed voor te bereiden op de toekomst.

Van Stigt heeft eerst de monumentwaarde vastgesteld en gekeken hoe die te herstellen was. Het lijkt niet spectaculair, maar is het wel: gebouwtextuur terughalen, reinigen, kozijnen herstellen waar het kan, in plaats van vernieuwen, zo isoleren dat minder koeling nodig is en terughalen van de oude kleuren en materiaalkwaliteiten want die waren verstopt of in onbruik geraakt.

Van Stigt had een aantal uitgangspunten:
1. Zoveel mogelijk eenheid in het gebouw creëren met, waar mogelijk, herstel van het oorspronkelijke zodat het gebouw weer lichter en vrolijker zou ogen.
2. Functies zoeken die (meer) bij het gebouw passen, zoals kantoren met flexplekken en kleinere flexibelere eenheden. Dit leverde randvoorwaarden voor met name de installaties op.
3. Herbestemming van de magazijnen aan de voet van het gebouw die door een gewijzigde logistiek vrijgekomen waren. Tevens verbetering van de kenmerkende auto-ontsluiting, ruimte die een goede handreiking bood naar de nieuwe stedelijke plannen.
4. Integrale ontwikkeling leidingen en bouwkundige ingrepen in de kantoorruimten.
5. Terugbrengen van open/uitstralende functies, zoals winkels en dergelijke, op straatniveau.

Ontwerp

Zoals altijd bij renovatie en herbestemming is het ontwerp al gemaakt en in dit geval door de functionalistische architect Maaskant. De rol van bureau Van Stigt was het zien van de verborgen kwaliteiten van het ontwerp en deze weer naar voren te halen en te versterken, naast de behoefte het gebouw qua installaties aan deze tijd aan te passen en het gebouw zowel aan de binnen- als de buitenkant weer levendig te maken.
Aan de buitenkant zijn de vele lagen teer en verf, die in de loop der jaren op de buitenhuid zijn aangebracht, verwijderd. Hierdoor werd de fraaie betonstructuur weer zichtbaar. Het schone beton is vervolgens voorzien van een ademende coating zodat de onderliggende wapening niet meer aangetast kan worden door opeenhopend vocht. Een relatief streng reclamebeleid is ingevoerd om wildgroei tegen te gaan.
Het principe van de oude showrooms/winkels op straatniveau is in ere hersteld, de entrees naar de binnenhoven, puien en speedgates zijn aangepast in de geest van Maaskant.

De ramen zijn voorzien van transparant warmtewerend glas (ZTA 0,29) waardoor buitenzonwering overbodig werd. Gestreefd is naar uniforme binnen lichtwering in plaats van het bestaande allegaartje aan zonweringen.
De stalen kozijnen zijn in oude luister hersteld, aluminium en houten kozijnen zijn deels vernieuwd/hersteld. De drie binnen/handelshoven op de onderste bouwlagen die de laatste jaren vooral als opslagruimte dienst deden, hebben nu een semi-openbaar karakter gekregen; de gesloten puien aan de verhoogde binnenweg zijn met behoud van oorspronkelijke puien opengewerkt. De ontsluiting naar de kleinere bedrijfsunits is verbeterd door middel van een toegevoegde binnencorridor op de eerste verdieping. De parkeerplekken zijn ondergebracht in de kelder met een toegevoegd mechanisch parkeersysteem en hebben zo plaats gemaakt voor kleine bedrijfsunits.

In het gebouw is het karakteristieke metselwerk in de gangen ontdaan van verflagen, gesloten magazijnendeuren hebben plaats gemaakt voor open deuren en de bovenlichten zijn hersteld. De ruimten rond de liften zijn weer vrijgemaakt, de liftschachten zijn verlicht en weer transparant gemaakt. De hoofdschacht is transparant gebleven, maar heeft tevens een luchttransportfunctie gekregen. Slechts 1 trappenhuishal kon geheel in oude staat worden hersteld, de leuningen zijn verhoogd, de hekken hebben transparant glas gekregen, de vitrinekasten zijn hersteld, dan wel gereconstrueerd en in de traphal zijn de ‘kiosken’ teruggeplaatst. De gangen, halruimten en binnenhoven zijn zo weer een bindend element van het complex geworden.

De 5de gevel was de naam die Maaskant aan het dakterras van 7.000 m² gaf, dit terras vormde een hele belangrijke uitloop van het gebouw. Nu het Groot Handelsgebouw niet meer het hoogste gebouw in de omgeving is, is het dak echt een 5de gevel geworden en is het weer in ere hersteld. Het dak is voorzien van pergola’s, zitbanken en zwarte en witte tegels, de dakkoepels zijn gerenoveerd en de luchtbehandelingkasten zijn verplaatst naar de kelder. Naast de terrassen van restaurant Engels, zijn zo voor alle gebruikers van het Groothandelsgebouw vrij toegankelijke terrassen beschikbaar gekomen.

Faciliteiten: Niet alleen is de oorspronkelijke architectuur in ere hersteld, maar zijn er in het gebouw faciliteiten aangebracht, zoals moderne computervloeren, een geavanceerd toegangscontrolesysteem, topkoeling, brandbeveiligingsinstallaties, verwarming en koude- en warmteopslag in de bodem en isolatie. De (flexibel in te delen) bedrijfsruimten en kantoorunits voldoen hierdoor volledig aan de hedendaagse eisen.

Financiering

Opdrachtgever voor het project was De NV Groot Handelsgebouw, een beursgenoteerd bedrijf. De kosten voor dit complexe bouwproces zijn volledig in de hand gehouden.
Door energiebeperkende maatregelen toe te passen werden de kosten voor de m² huurprijs veel lager. Opzienbarend feit is dat de bouwtijd ook nog eens is verkort, waardoor dit proces voor de NV geen windeieren heeft gelegd. De bouwsom was € 63.00.000

Leerpunten

De architect was weer bouwmeester: dus niet alleen architectuur- en monumentbewaarder maar tevens verantwoordelijk voor de constructie-ingrepen, installatieverbeteringen (qua topkoeling, computervloeren, toegangscontrolesysteem), budgetbeheersing, bouwlogistiek en de interne herhuisvestingorganisatie van alle zittende bedrijven. Dat laatste is een leerervaring gebleken waar bureau Van Stigt tot op heden profijt van heeft.

Meer informatie

Bouwjaar
1952
Architect (origineel)
Van Tijen en Maaskant
Architect (transformatie)
André van Stigt
Eigenaar
Groot Handelsgebouw nv.
Betrokken partijen
Strukton bv, Utrecht
Organisatie
Architectenbureau J. van Stigt
Monumentnummer
530940
Google map of Groot Handels Gebouw, Rotterdam