Luchthavengebouw Welschap, Eindhoven

Het luchthavengebouw is één van de laatst overgebleven luchthavengebouwen in Nederland van voor 1940. Architect Dirk Roosenburg bouwde het in een functionalistische stijl. Karakteristiek zijn de heldere opzet en indeling en de grote raampartijen met stalen kozijnen. Het luchthavengebouw was tot 1984 in gebruik. Het gerestaureerde luchthavengebouw fungeert tijdelijk als informatiecentrum voor de nieuwe Vinexwijk Meerhoven.

De opgave

Het luchthavengebouw was tot 1984 in die functie in gebruik. Toen werd de nieuwe vliegbasis Eindhoven in gebruik genomen en werd het gebouw buiten gebruik gesteld. Tot 1999 lag het op het terrein van de militaire vliegbasis en was het niet toegankelijk. Rond het gebouw wordt vanaf eind jaren 90 de Vinexwijk Meerhoven ontwikkeld.

In 1997 schreven de gemeente Eindhoven en BNA kring Z.O. Brabant een prijsvraag uit voor herbestemming van het luchthavengebouw. Gevraagd werd een plan voor een Informatiecentrum voor Meerhoven tijdens de ontwikkeling van deze Vinexwijk, en voor een plan voor een latere bestemming. Uitgangspunten in het winnend plan van architect Jan van den Burg waren: herstel en reconstructie van de oorspronkelijke opzet van het luchthavengebouw, voldoen aan moderne klimaateisen en aan een optimaal functioneren van het gebouw zonder de ranke glasgevels te veranderen, in combinatie met eigentijdse ingrepen in balies en toiletvoorzieningen. 

Duurzaamheidsmaatregelen

Energiebesparingsmaatregelen

De energetische nadelen van enkel glas zijn gecompenseerd door isolatie van daken en van de vloer op de begane grond, en door toepassing van lagetemperatuurvloerverwarming, stadsverwarming, energiezuinige verlichting en toerenregeling op ventilatoren en verwarmingspompen. Op de begane grond zijn de publieksruimten (infocentrum en expositieruimte) gesitueerd waar bezoekers relatief kort verblijven en in beweging zijn. Daardoor kon worden volstaan met een lager basisverwarmingsniveau van rond de 15 graden via vloerverwarming wat het warmteverlies via het enkele glas flink beperkt. De vloerverwarming wordt aangevuld met ribbenbuisverwarming om de grootste koudeval bij het glas weg te nemen. Voor de baliemedewerkers is er verwarming op de werkplek met een in de balie opgenomen cv-element.

Het luchthavengebouw is aangesloten op het stadswarmtenet van de nieuwe woonwijk. In plaats van gas wordt gebruik gemaakt van de restwarmte van een energiecentrale, die anders ongebruikt zou blijven. Omdat er geen cv-ketel met bijbehorende afvoerkanalen geplaatst hoefde te worden, konden in de schoorstenen leidingen, de meterkast en de mechanische ventilatie met toerenregeling onzichtbaar worden aangebracht. Licht, lucht en leegte blijven zo kenmerkend voor het gebouw.

Waterbesparingsmaatregelen

Voor toiletspoeling lift het luchthavengebouw mee op het milieuvriendelijke grijswatersysteem van nieuwbouwwijk Meerhoven dat water uit het Beatrixkanaal benut voor toiletspoeling. Regenwater wordt niet geloosd op het riool, maar op een wadi in de buurt, waar het regenwater in de bodem infiltreert. Daarmee worden verdroging van de bodem en milieuschade door overbelasting van het rioolsysteem tegengegaan.

Hergebruik oude materialen

Zo mogelijk zijn oude materialen hergebruikt: onderdelen afkomstig uit het luchthavengebouw zelf die op een andere plaats in het gebouw zijn gebruikt, zoals oude toiletdeuren, en onderdelen uit een ander gesloopt gebouw van architect Roosenburg, zoals originele messing raamboompjes met kierstandnok.

Tijdelijk gebruik

Het informatiecentrum verliest zijn tijdelijke functie als de nieuwbouwwijk voltooid is. Tijdens de restauratie is al rekening gehouden met de tijdelijkheid van de huidige functie en is een plan gemaakt voor een functie als restaurant met bovenwoning, functies die het luchthavengebouw oorspronkelijk ook in zich had. De indeling maakt gebruik van de oorspronkelijke structuur van het gebouw en de leidingtracés zijn zodanig, dat met relatief weinig ingrepen herbestemming mogelijk is.

Leerpunten

Duurzaamheidwinst is geboekt door zwakke punten van een gebouw te laten voor wat ze zijn, en juist sterke punten optimaal te benutten. Zo is het enkele glas hier bewust niet aangepakt, maar is wel de aanwezige overruimte benut om energiezuinige installaties in onder te brengen. Maar bovenal zijn energieverliezen beperkt door niet overal uit te gaan van een standaard, hoog warmtecomfort, maar door het verwarmingsniveau te verlagen waar dat goed mogelijk is. Hier was dat de publieksruimte.

De nieuwe indeling, afwerking, leidingtracées zijn reversibel of demontabel uitgevoerd. Dit maakt het mogelijk om in de toekomst het gebouw een nieuwe bestemming te geven zonder veel schade aan monument en milieu.

Meer informatie

• Contactpersonen: Jan van den Burg, architect, (040) 2129113, info@janvandenburg.nl en Fons Spijkers, gemeente Eindhoven, (040) 2386675.