Adres

Vliegendijk 16 7205 CJ Zutphen Nederland

Monumentstatus
Gemeentelijk monument
Transformatiejaar
2014
Oude functie
Stoomwasserij
Nieuwe functie
(Flex)kantoor
Bed and Breakfast
Culturele functie
Vergader- en evenementenlocatie
Wonen

Panden gebouwd voor een specifiek gebruik die hun bestemming verliezen, wachten soms decennia op een nieuwe eigenaar met lef en goede ideeën. Stoomwasserij De IJsselstroom is een opvallend en zeer karakteristiek industrieel pand, gelegen op een formidabele locatie in de uiterwaarden van de IJssel nabij  Zutphen.

Waschinrichting IJsselstroom 1911

De ‘Waschinrichting IJsselstroom’, ontworpen in de stijl van de late  Jugendstil, heeft door de jaren heen verschillende van zijn kwaliteiten verloren. Het herstel - na een grote brand in december 1919 - heeft het statige bedrijfspand doen veranderen in een modern fabriekspand. De drie sheddaken moderniseerden het gebouw evenals de bedrijfsvoering. De verdubbeling in lengte van de schoorsteen gaf het gebouw de uitstraling van een fabriek.

In 1955 is de markante waranda aan de kop van het pand gesloopt en in de jaren ’60 zijn de laatste Jugendstil-elementen verwijderd. Vanaf 1955 tot eind jaren ‘70  was het pand in gebruik als visverwerkend bedrijf, waarna het verval langzaam intrad. De woning is wel steeds aanwezig gebleven.

Er is steeds heel veel aandacht voor het pand geweest, dromen, wensen, ideeën en plannen, maar de grote bouwvalligheid en weinige bestemmingsmogelijkheden hielden het herstel tegen. Het pand dreigde zelfs in te storten.

In 2009 is de IJsselstroom tot gemeentelijk monument verklaard. De historische gelaagdheid van het pand, de sheddaken, de indeling van het woongedeelte en zeker ook de locatie van het gebouw hebben een hoog monumentale waarde.

Ambities voor De IJsselstroom

Sinds 2013 zijn Silvester van Veldhoven en Marian van Leeuwen de eigenaren van dit karakteristiek industrieel erfgoed. Vier ambities stelden de eigenaren zich ten doel bij de realisatie van het herstel van dit monument.

  1. De IJsselstroom transformeren tot een energieneutraal pand, dat duurzaam behouden blijft voor de toekomst.
  2. De verhalen over de geschiedenis en thema’s als duurzaam restaureren, bouwers van de toekomst en wonen in de uiterwaarden, aansprekend verbeelden in een documentaireserie en een boek.
  3. De IJsselstroom beschikbaar stellen als exclusieve kleinschalige locatie voor culturele voorstellingen, conferenties en presentaties, en als gastenverblijf.
  4. Een comfortabele woning en inspirerende kantoorruimten creëren op deze vrije locatie.

Succesfactoren 

  • Het maken van een duidelijk en volledig Plan van Aanpak met ruwe totaalbegroting lag ten grondslag aan het vooroverleg met de gemeente voor het pand aangekocht was.
  • De huidige eigenaren waagden de stap nadat ze goed hadden nagedacht over de financiële en mentale haalbaarheid.
  • Silvester van Veldhoven is ontwerper en architect en kon zelf veel uitdenken, begeleiden en ook uitvoeren tijdens de bouw. Met een goede voorbereiding en een doordacht plan is het hem gelukt om de restauratie en verduurzaming binnen het gestelde budget te verwezenlijken.
  • Het optimaal gebruik maken van de deskundigheid van de arbeiders: de bouwvakkers mee laten denken en gebruik maken  van de kennis van vertegenwoordigers van de overheidslagen waar je mee te maken krijgt.
  • Het zichtbaar maken van het pand.
  • De moderne toevoeging aan de fabriek geeft het monument een nog krachtigere uitstraling. Op de plaats van de vervallen aanbouw staat nu een donker geblakerde stalen aanbouw met een grote schuifpui in de zichtlijn van de meanderende rivier met hier bovenop een dakterras.
  • Het hergebruiken van zoveel mogelijk materialen, waardoor het pand zijn authentieke uitstraling heeft teruggekregen.
  • De oude Wasserij is weer volledig gaan leven in Zutphen en omgeving, ook de landelijke pers en televisie zijn  er lovend over. Buurtbewoners voelen zich ook een beetje trotse eigenaar van een monument, zij kijken dagelijks naar dit prachtige gebouw in het mooie rivierenlandschap.

Leermomenten

  • In het planproces zijn alle overheden betrokken geweest: gemeente, provincie, waterschap en waterstaat. Om elkaars partner te worden in dit proces was een belangrijke uitdaging.
  • Zorg voor ruimte in de plannen, leer van wat je ziet, durf de plannen door aanpassingen te verbeteren. Een pand herbestemmen is een groeiproces, dat gaandeweg vorm krijgt.
  • Neem de overheden en procespartners mee in de ontwikkeling van de plannen en de moeilijkheden die ondervonden worden, hier kan zeker ook ondersteuning uit voortkomen.
  • Bij de start van het project breed laten ondersteunen en de plannen door experts laten doormeten, in aanvang van het restauratietraject wordt het meeste ‘verdiend’.
  • Tijdens het proces is gebleken dat de werkvloer ook in te richten is als een leerling bouwplaats zonder noemenswaardige extra tijd of gelddruk. De individuele aandacht van de bouwvakkers verbetert ook hierdoor.

Financiering

Voor de financiering van De IJsselstroom is er door het Restauratiefonds een lening verstrekt. Ook hebben de provincie Gelderland en de gemeente Zutphen bijgedragen door het verstrekken van subsidiegelden en hebben de eigenaren eigen geld ingebracht. Echter de grootste verdienste is het menselijk kapitaal geweest. De zelfwerkzaamheid heeft een derde van de bouwkosten opgeleverd, een fantastisch resultaat mede dankzij de vele vrijwilligers.

Duurzame ontwikkelingen

De eigenaren van De IJsselstroom wilden duurzaamheid, maar ook het behoud van monumentale details en comfort. Er is gewerkt met  LED verlichting en een warmtepompsysteem met individueel instelbare vloerverwarming. Voor de isolatie van de muren is er gebruik gemaakt van een dunne isolatieoplossing met voorzetwanden. Hier is voor gekozen omdat de ruimte in het pand beperkt is. De ramen van het woonhuis zijn gemaakt van isolatieglas zodat de slankheid van de roede (monumentaal beeld) behouden blijft.

De altijd lekkende oude stalen ramen hebben een handige bescherming gekregen tegen regeninslag.

Het dakisolatie is gemaakt  van hoogwaardig en dun materiaal waardoor dakranden niet worden aangetast. De vlakke daken hebben een sedumbedekking en de sheddaken zijn belegd met zonnepanelen.

Belangrijk uitgangspunt voor de ontwerper was dat de noodzakelijke ingrepen, nodig voor bouwkundig herstel en duurzame maatregelen, geen aantasting zouden zijn voor het monumentale karakter en dat is meer dan geslaagd. 

Plannen en realisatie

Het pand is volledig gerestaureerd. Ook de terp waarop het staat is aangepakt. De ambitie is om de toekomst van De IJsselstroom te waarborgen en het energieneutrale monument als voorbeeld te doen gelden voor andere eigenaren. De grootste duurzaamheid is het gebouw optimaal te kunnen gebruiken en behouden. De IJsselstroom is voor de Provincie Gelderland een gidsproject waar het gaat om duurzaam herstel, energiemaatregelen, gebruik van het monument, het zeer vakkundige herstel, de uitstraling en culturele aandacht.

Contact & links

Website De IJsselstroom
Website Veldhoven Architecten
 

Bouwjaar
1911
Architect (origineel)
P. Broekhuizen
Architect (transformatie)
Veldhoven Architecten
Eigenaar
Silvester van Veldhoven en Marian van Leeuwen
Betrokken partijen
Christiaans Bouwbedrijf
Restauratiefonds
Gebruiksoppervlakte
349m²
Tijdelijk / permanent
Permanent
Gebruiker(s)
Veldhoven Architecten
Sociaal Pedagoog Marian van Leeuwen
Google map of Oude Wasserij De IJsselstroom, Zutphen