Adres

Bergpoortstraat 191-193 7411 CV Deventer Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2005
Oude functie
Graansilo
Magazijn
Nieuwe functie
Depot voor archeologische bodemvondsten
Kantoor

Na de ontmanteling van de vestingwerken in Deventer verrees er aan de zuidkant van de middeleeuwse stad een nieuw industriegebied. De firma Weijers liet hier in 1899 een graanopslag bouwen, later uitgebreid met een magazijn. Deze twee markante bouwwerken hebben sinds 2005 een nieuwe functie: de silo dient als gemeentelijk en provinciaal depot voor archeologische bouwvondsten, in het magazijn zijn kantoorruimtes gerealiseerd.

Opgave

Silo's en silocomplexen vormen binnen het industrieel erfgoed een complex gebouwtype. De hoge, massale gebouwen hebben vaak een gesloten karakter en zijn dominant in het beeld van stad of dorp aanwezig. Om de waardering voor de silo's te vergroten en herbestemming op gang te brengen, besteedt de provincie Overijssel sinds 2001 met het stimuleringsprogramma 'Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed Overijssel' aandacht aan de silo's.

Vanwege vervuiling van de bodem en de verpaupering van de Raambuurt, waarin de silo is gelegen, maakte de gemeente begin jaren negentig plannen voor grootschalige sloop en nieuwbouw. Op aanraden van Het Oversticht en N.V. Bergkwartier werden de silo en het magazijn aangewezen als rijksmonument, wat de situatie veranderde. De gemeente ging inzien dat de karakteristieke industriële gebouwen juist als dragers konden dienen voor een hoogwaardig binnenstedelijk woongebied. Voorwaarde voor een nieuwe bestemming van de silo en het magazijn was dat het uiterlijk en de structuur van de panden zo min mogelijk werd aangetast en dat er naar een functie werd gezocht, passend in het nieuwe woongebied. 

Eind jaren negentig zijn de twee panden in handen gekomen van N.V. Bergkwartier, die als 'maatschappij tot stadsherstel' een restauratieplan opstelde en uitvoerde. In 1999 stelden de provincie Overijssel en gemeente Deventer een onderzoek in naar de mogelijkheden voor het vestigen van een archeologisch depot in de silo. Het gebouw bleek zich hiervoor uitstekend te lenen, waarop Lafour & Wijk Architecten gevraagd werd een ontwerp te maken voor de herinrichting van de silo en het naastgelegen fabrieksgebouw. Zij hebben hierbij samenwerking gezocht met restauratie-architect J. Kreek (Boerman Kreek Architecten), die de detaillering en beschrijving van monumentale delen op zich heeft genomen.  

Aanpak

Nieuw ontwerp
Het exterieur van de vierkante silo is zo goed mogelijk behouden door het metselwerk en de karakteristieke stalen trekstangen te restaureren. In het interieur zijn de negen houten 'karen' (silovakken) behouden. In deze originele houten binnenconstructie zijn vijf roostervloeren aangebracht waarop in stellingkasten alle vondsten opgeslagen zijn. Door de combinatie van de functie van het gebouw als archeologisch depot en het bouwfysisch karakter van het gebouw, kon de omvang en het verbruik van de technische installaties beperkt blijven. De roosters dragen bij aan een goede ventilatie en zorgen er bovendien voor dat de oude karen in het zicht blijven. Voor de opslag van zeer temperatuur- en vochtgevoelige materialen is er in de vier meter hoge vernieuwde kapconstructie een speciale geklimatiseerde ruimte gemaakt. Verder is op de begane grond een kleine expositieruimte ingericht.

In het tegen de silo aan gelegen pakhuis uit 1907 zijn diverse kantoorruimtes gecreëerd, waarin onder andere de gemeentelijke archeologische dienst is gehuisvest.

Financiering

De totale stichtingskosten van silo en pakhuis samen bedroegen meerdere miljoen euro. De subsidiabele kosten zijn voor bijna honderd procent gefinancierd door bijdragen van de provincie Overijssel, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en het Nationaal Restauratiefonds. Het Oversticht trad op als inhoudelijk adviseur van de provincie bij de herbestemmingsopgave vanuit het stimuleringsprogramma 'Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed Overijssel'. Het overgrote deel van de investeringskosten was echter niet subsidiabel en is opgebracht door N.V. Bergkwartier zelf.

Exploitatie

De gecreëerde 1160 m2 vloeroppervlak in de silo heeft met de functie als archeologisch depot van gemeente en provincie twee langdurige huurders gevonden. De huurovereenkomst geldt voor een periode van vijftien jaar. Het magazijn heeft een vloeroppervlak van 860 m2. Op dit moment wordt de begane grond verhuurd aan de gemeente Deventer, de eerste verdieping is gehuurd door BAAC, een organisatie die zich bezighoudt met archeologische opgravingen. De provincie Overijssel huurt de tweede verdieping en nadat de bovenste verdieping enige tijd leeg heeft gestaan, is er nu een reclamebureau gehuisvest.

Door middel van een turn-key constructie hebben gemeente en provincie voor de aanvang van de herbestemming een plan van eisen opgesteld. N.V. Bergkwartier heeft de huren hierop gebaseerd en berekende een rendement van zeven procent.  

Succesfactoren

  • Bepalend voor het succes van het project is de juiste functie voor het gebouw. Er is gezocht naar een functie waarbij de silo zo veel mogelijk in haar waarde kon worden gelaten. De functie van archeologisch depot past goed bij het gesloten karakter van het gebouw, omdat in het depot geen daglicht nodig is en er geen mensen langdurig in verblijven. Door bestaande kwaliteiten zoveel mogelijk te benutten, waren weinig aanpassingen nodig. Eerdere opties voor een nieuwe functie, zoals woningen of een klimhal, zouden een veel grotere inbreuk doen op het karakter en de structuur van het gebouw.
  • De duurzame omgang met het monument wordt versterkt door het feit dat er met de functie als depot voor de lange termijn een structurele invulling voor de silo is gevonden.  
  • De prettige samenwerking tussen gemeente, provincie en N.V. Bergkwartier heeft het project tot een succes kunnen maken. Met goede onderlinge communicatie, het scheppen van heldere kaders en een breed politiek draagvlak werden krachten gebundeld om tot een optimaal resultaat te komen.
  • De herbestemde silo heeft niet alleen een positieve uitstraling op de stad Deventer, maar dient tevens als visitekaartje voor de provincie Overijssel, die het hergebruik van industrieel erfgoed hoog op de agenda heeft staan.

Verbeterpunten

  • Voor de fabrieksruimten naast de silo zou een opener inrichting passender zijn geweest, waardoor ook de grote hoge ruimten beter tot hun recht zouden zijn gekomen.
  • Het bouwkundige proces verliep moeizamer dan verwacht. Tijdens de restauratie kwamen er onverwachte zaken naar boven die door het bouwteam opgelost moesten worden. Dit vergde meer tijd en geld dan gepland.

Meer informatie

  • D. Baalman, Kathedralen van het platteland: stukken en brokken, silo's in Overijssel, Zwolle 2004
  • K. Loeff, Kathedralen van het platteland: silogebouwen van graan- en veevoederbedrijven in Nederland, Zwolle 2004
  • 'Stille reuzen, schakels in de voedselketen', in: Nijvertijd, bulletin van de Stichting Industrieel Erfgoed Deventer, VII (2003), nr. 11
  • Projectbeschrijving 'Silo en pakhuis Weijers' van Architektenburo Lafour en Wijk
  • Cd-rom 'Kathedralen van het platteland: vijf hergebruikstudies van Overijsselse silo's', verkrijgbaar via Het Oversticht

Contact

Vind de juiste specialist voor uw monument in de SpecialistenWijzer op Monumenten.nl, met expertise in onderhoud, restauratie en verduurzaming. Voor elke klus een geschikte specialist met een vermelding van de belangrijkste expertises.

Bouwjaar
1899
Architect (origineel)
G. Beltman
Architect (transformatie)
Boerman Kreek Architecten i.s.m. Lafour en Wijk Architecten
Eigenaar
N.V. Bergkwartier: Maatschappij tot Stadsherstel
Betrokken partijen
Het Oversticht
Gemeente Deventer
Provincie Overijssel
N.V. Bergkwartier
Boerman Kreek Architecten
Lafour en Wijk Architecten
Organisatie
Het Oversticht
Gebruiksoppervlakte
2020m²
Tijdelijk / permanent
Permanent
Gebruiker(s)
Provincie Overijssel
Gemeente Deventer
Monumentnummer
510724
Google map of Silo Weijers, Deventer